The Accountability of European Renewable Energy and Climate Policy

CE Delft heeft de potentiële gevolgen onderzocht van het niet halen van de Europese doelstellingen op het gebied van hernieuwbare energie en klimaat in 2015 en 2020. Meer in het bijzonder heeft CE Delft gekeken naar (1) de mate waarin de diverse Europese energie- en klimaatdoelstellingen ‘robuust’ zijn, d.w.z. gekenmerkt door bindende resultatenverplichtingen voor de lidstaten, waarover verantwoording moet worden afgelegd (2) risico’s die van invloed zijn op de waarschijnlijkheid dat de doelstellingen niet worden behaald, (3) de sancties die de Europese Commissie mogelijk zou kunnen treffen in het geval van het niet behalen van de doelstellingen, en (4) de vermoedelijke afschrikkende werking van dergelijke sancties.

De belangrijkste conclusies van de analyse zijn als volgt:

1. Vrijwel alle Europese hernieuwbare energie- en klimaatdoelstellingen zijn geformuleerd als voor lidstaten bindende resultatenverplichtingen. Dit geldt echter niet voor de doestellingen op het gebied van energiebesparing en energie-efficiëntie, ook al hebben lidstaten een wettelijk verplichting hiervoor (kosteneffectieve) maatregelen te treffen.
2. Om hun nationale hernieuwbare energiedoelstellingen te halen zullen lidstaten hun inspanningen moeten opvoeren, vooral om de efficiëntie van het eindenergieverbruik te verbeteren. De Europese Commissie heeft tot nu toe geen indicatie gegeven van haar waardering van de kwaliteit (verwachte effectiviteit) van de door lidstaten voorgestelde maatregelen ter(verdere) stimulering van hernieuwbare energieopwekking en -verbruik.
3. Lidstaten die er niet in slagen hun hernieuwbare energie- of klimaatdoelstellingen te halen, kunnen een geldelijke sanctie krijgen opgelegd, in de vorm van een eenmalige boete en/of een dwangsom. De hoogte hiervan zal afhangen van (a) de ernst van de overtreding, (b) de duur daarvan, en (c) de beoogde afschrikkende werking. Het is vooralsnog onbekend of, en onder welke omstandigheden, de Commissie gebruik zal maken van haar bevoegdheid sancties te treffen. Als ze ervoor kiest deze bevoegdheid op zeker moment te gebruiken, zal ze echter op tijdige en transparante wijze moeten aangeven dat er onvoldoende inspanningen zijn geleverd om aan de verplichtingen te voldoen.
4. Het is onduidelijk hoe de afschrikkende werking van een eventuele sanctie zich zou verhouden tot de voordelen van het niet nakomen van de afgesproken doelstellingen, in termen van zowel kostenbesparingen als het geldelijk voordeel van het verkiezen van ‘goedkopere’ fossiele brandstoffen voor elektriciteitsopwekking. Door aanvullend onderzoek kan meer inzicht worden verkregen in de grootte en type sanctie die vereist zijn om als voldoende prikkel voor lidstaten te dienen om hun doelstellingen te behalen. Als onvoldoende stappen worden ondernomen, zou dit de (interne) markt kunnen schaden, bijvoorbeeld wanneer land A de doelstellingen als bindend beschouwt (met navenante investeringen), terwijl land B ervoor kiest ze niet zo op te vatten, omdat dit als economisch voordeliger wordt beschouwd.