De wereld is op zoek naar manieren om emissies te reduceren, teneinde de klimaatdoelen van Parijs te behalen. Scenario’s om de netto-uitstoot van broeikasgassen terug te brengen tot nul zijn cruciaal voor het behalen van deze doelen. De EU heeft in haar Green Deal eveneens doelen voorgesteld die Europa tegen 2050 klimaatneutraal moeten maken. Op dit moment is er een breed palet aan instrumenten beschikbaar om emissies te verminderen. De meeste hiervan richten zich op emissiebeheer aan de vraagzijde en kijken niet naar de aanbodzijde. In dit rapport analyseren we de economische gevolgen van een specifiek instrument aan de aanbodzijde, de Carbon Take Back Obligation (CTBO), ofwel een koolstofterugnameverplichting.
De CTBO is een nieuw beleidsinstrument waarin producenten van fossiele energie verantwoordelijk worden gesteld voor voldoende koolstofopslag. Als gebruik wordt gemaakt van een CTBO zijn producenten van fossiele energie en importeurs verplicht om koolstofopslagcertificaten (CSU’s) te kopen om aan hun CTBO te voldoen. De bedrijven die de koolstof permanent opslaan (bijvoorbeeld onder de grond) ontvangen hiervoor CSU’s, die ze kunnen verkopen. Dit biedt mogelijkheden en extra financiering voor projecten voor koolstofafvang en -opslag (CCS). De CSU’s geven het recht om fossiele energie te produceren en importeren. Door CSU-opbrengsten te verhandelen — bijvoorbeeld in een emissiehandelsschema — kan het resultaat van CCS-projecten en het gebruik van fossiele energie op de markt worden geoptimaliseerd. CTBO kan ook negatieve-emissietechnologieën stimuleren (bijvoorbeeld directe luchtafvang en -opslag), zodat de netto-impact op het klimaat kan worden teruggebracht tot nul, ongeacht hoeveel fossiele energie nog steeds nodig is.
In dit rapport worden twee scenario’s geanalyseerd: een Nederlands scenario met een opstartversie van CTBO voor gas in Nederland tot 2030, en een EU-scenario waarin een langetermijnscenario (2030-2050) met een EU-brede vorm van CTBO voor alle bronnen van fossiele energie in Europa wordt geanalyseerd. Het rapport bevat een analyse van de economische impact van een CTBO.
De conclusie van het rapport is dat de implementatie van een CTBO in de opstartfase slechts geringe economische impact zal hebben, maar waarschijnlijk wel tot extra emissiereductie zal leiden. Op de lange termijn zal een volwassen CTBO-beleid in Europa — met voldoende handel in CSU’s — tot economische winst of extra emissiereductie leiden, of tot een combinatie hiervan.
Dit rapport is een referentiedocument voor het CTBO fase 2-rapport (De Gemeynt & Kuijper, 2022).