Rapport

Schiphol: krimpen of verduurzamen? Maatschappelijke kosten en baten van minder vluchten versus milieumaatregelen

Milieu- en geluidmaatregelen, waaronder een hogere vliegbelasting, zijn veel beter voor de brede welvaart dan krimp van Schiphol. Beide opties zorgen voor lagere emissies en minder geluid, maar de effecten op emissies zijn groter in de milieu- & geluidvariant. Deze positieve effecten wegen op tegen de kosten voor Nederlandse luchtreizigers, luchtvrachtvervoerders, luchtvaartmaatschappijen en Schiphol.

In de ‘milieu- en geluidsvariant’ stijgt de vliegtaks. Deze wordt afhankelijk van de vliegafstand en uitgebreid naar transferpassagiers, die op dit moment uitgezonderd zijn. De inkomsten van de vliegbelasting worden gedeeltelijk teruggesluisd naar de sector om het gebruik van duurzame brandstoffen te stimuleren. Ook is er een beperking van het aantal nachtvluchten. Dit beperkt de milieueffecten en geluidhinder van Schiphol sterk. Het totale aantal vluchten kan blijven stijgen, maar het aantal lange afstandsvluchten daalt.

De variant met een daling naar 440.000 vluchten per jaar scoort per saldo gunstig met de actuele CO2-prijzen (1,5-2 graden) en negatief met de prijzen zoals deze nu nog worden voorgeschreven (2,75-3,75 graden). De effecten van krimp voor de luchtvaart en de economie zijn negatief. De totale reiskosten (waaronder de kosten van een ticket en van reistijden) nemen toe voor Nederlandse passagiers, sommige bestemmingen worden niet meer bediend en vliegfrequenties zijn op veel verbindingen lager.

Het onderzoek
De Rijksoverheid wil Schiphol laten krimpen. SEO, CE Delft en Significance hebben op verzoek van KLM, Schiphol en BARIN een maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) van dit plan uitgevoerd, met hulp van het Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum (NLR). Ook is nagegaan of andere beleidskeuzes meer (netto) baten opleveren. De ‘milieu- en geluidsvariant’ scoorde van de onderzochte varianten in termen van nationale welvaart het beste.

Gebruikte methode
In een maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) worden effecten van beleidsmaatregelen voor Nederland berekend en vervolgens in geld (kosten en baten) uitgedrukt. De effecten voor de luchtvaart zijn geschat met het nationale luchtvaartmodel AEOLUS, een wetenschappelijk getoetst model. Het onderzoek is onafhankelijk uitgevoerd, op basis van door het kabinet vastgestelde MKBA-richtlijnen.

Het onderzoek neemt alle effecten voor Nederland mee, zoals reizigers die uitwijken naar luchthavens in het buitenland, gevolgen voor luchtvaartmaatschappijen, milieueffecten, geluid en het vestigingsklimaat voor bedrijven. De klimaatimpact is vastgesteld door effecten op mondiale uitstoot mee te nemen, door Nederlandse maatregelen (krimp en milieu- en geluidsvariant). Verschuivingen naar het buitenland hebben nog steeds een (negatief) klimaateffect, volgens de MKBA-richtlijn.